Zakopane. Widok ogólny. Pocztówka wysłana w 1916 roku. Wydawca: Wydawnictwo Salonu Malarzy Polskich w Krakowie
Zakopane to nie tylko popularna miejscowość turystyczna i stolica polskich Tatr, ale również miasto o niezwykle ciekawej historii. Malowniczo położone u stóp Tatr, przez wieki przeobrażało się z niewielkiej osady pasterskiej w prężnie rozwijający się ośrodek kultury, sportu i turystyki. Zakopane historia miasta to opowieść o ludziach, tradycji, przyrodzie i rozwoju, który przekształcił to miejsce w perłę Podhala.
Początki osadnictwa i etymologia nazwy Zakopane
Nazwa Zakopane pojawiła się po raz pierwszy w dokumentach z 1605 roku, choć początki osadnictwa sięgają wcześniejszego okresu. Osadnicy przybywali tu głównie w celu wypasu owiec – były to tereny sezonowo użytkowane przez pasterzy. Sama nazwa wywodzi się prawdopodobnie od słowa „kopane” oznaczającego polanę wykoszoną w lesie – „za kopanem”, czyli „za polaną”.
W początku XVII wieku Zakopane liczyło zaledwie kilkadziesiąt mieszkańców i funkcjonowało jako część dóbr należących do starostwa nowotarskiego. Przełomowym momentem był przełom XVIII i XIX wieku, kiedy to rozpoczęto eksploatację bogatych złóż rud żelaza w rejonie Kuźnic.
Zakopane, masyw górski Giewont, Tatry Polskie w 1938; autor: Zygmunt Szczotkowski
Historia Zakopanego – rozwój hutnictwa i początki przemysłu w regionie
W drugiej połowie XIX wieku nastąpił dynamiczny rozwój przemysłu hutniczego. W Kuźnicach, które dziś są częścią Zakopanego, rozpoczęto budowę huty żelaza, co przyczyniło się do napływu ludności i unowocześnienia regionu. Hutnictwo stało się jednym z filarów lokalnej gospodarki, choć jego świetność nie trwała długo – z czasem ustąpiło miejsca turystyce i uzdrowiskowemu charakterowi miasta.
W tym samym okresie Zakopane uzyskało status uzdrowiska, dzięki czemu zaczęli tu przybywać liczni kuracjusze i turyści, zwłaszcza z Galicji. Szczególną rolę w promocji Zakopanego odegrał Tytus Chałubiński, lekarz i społecznik, który w latach 70. XIX wieku przyczynił się do uznania właściwości klimatycznych Zakopanego jako korzystnych dla leczenia chorób płuc.
Szwedzki narciarz Gustav Sellin na stoku w Zakopanem podczas biegu na 18 km, 1939 r.; autor anonimowy
Narodziny kultury zakopiańskiej
Rozkwit Zakopanego rozpoczął się właśnie w tym czasie – miejscowość stawała się coraz popularniejsza wśród artystów, pisarzy, muzyków i malarzy. Wielki wpływ na jej kształt miał Stanisław Witkiewicz, który stworzył charakterystyczny styl zakopiański – połączenie tradycyjnej architektury góralskiej z elementami secesji i romantyzmu. Willa Koliba, wybudowana według jego projektu, stała się pierwszym budynkiem w tym stylu i dziś mieści muzeum stylu zakopiańskiego.
Zakopane zaczęło być postrzegane jako centrum kultury i patriotyzmu. W okresie zaborów i podczas obu wojen światowych było schronieniem dla wielu wybitnych Polaków i działało aktywnie na rzecz polskiego podziemia.
Willa Telimena w Zakopanem (Droga do Białego); autor: Alfons Filar, Opowieści tatrzańskich kurierów, KiW, W-wa, 1973 r.
Zakopane w okresie międzywojennym i po wojnie
W okresie międzywojennym Zakopane przeżywało dalszy rozwój. W latach międzywojennych powstały tu inne budynki użyteczności publicznej, szkoły, pensjonaty i sanatoria. Miasto stało się również centrum sportów zimowych – świata w narciarstwie klasycznym i alpejskim, a także skokach narciarskich.
W 1929 roku w Zakopanem odbyły się pierwsze Narciarskie Mistrzostwa Świata FIS na terenie Polski, co umocniło pozycję Zakopanego jako ważnego ośrodka sportowego w Europie. Zawody przyciągały zarówno zawodników, jak i kibiców z całego świata.
Po wojnie światowej Zakopane kontynuowało swoją funkcję turystyczno-uzdrowiskową. Choć wielu artystów z przedwojennego okresu już nie powróciło, miasto zyskało nowych mieszkańców i rozwijało się dalej, stając się jednym z najważniejszych kurortów górskich w Polsce.
Ulica Krupówki w Zakopanem, 2010; autor: RobertParma
Prawa miejskie Zakopanego i współczesność
Zakopane uzyskało prawa miejskie w 1933 roku, choć funkcjonowało jako osada o miejskim charakterze już znacznie wcześniej. Wraz z tym wydarzeniem rozpoczął się nowy etap w historii – rozwój administracyjny, urbanistyczny i infrastrukturalny. Centrum miasta zyskało charakter bardziej zorganizowany, powstawały nowe drogi, budynki użyteczności publicznej, szkoły, a także rozwijała się kolej na Kasprowy Wierch.
Dziś Zakopane wraz z okolicznymi miejscowościami stanowi część większej aglomeracji turystycznej. Znajdują się tu liczne muzea, galerie, pensjonaty i hotele, a także nowoczesna infrastruktura sportowa. Zakopane od lat jest gospodarzem Pucharu Świata w skokach narciarskich na Wielkiej Krokwi, a liczba turystów sięga kilku milionów rocznie.
Zakopane – historia miasta to opowieść o przemianie – z góralskiej osady w nowoczesne miasto pełne życia, kultury i sportu. Dzięki swojej lokalizacji, bogatej tradycji, wyjątkowej architekturze oraz niezwykłym ludziom, którzy przyczynili się do jego rozwoju, stało się symbolem polskich Tatr. Dziś stanowi nie tylko atrakcję turystyczną, ale też miejsce z duszą, w którym częścią Zakopanego jest zarówno jego przeszłość, jak i teraźniejszość.
Trudno wyobrazić sobie Tatry bez Zakopanego – miasta, które od wieków wpisane jest w historię polskiego Podhala. Organizując wyjazd w Tatry – czy to na wakacyjne wędrówki po Tatrach, czy zwiedzanie miasta, czy też na zimowy wypad na narty lub Puchar Świata w skokach narciarskich – postaw na komfortowe noclegi w Zakopanem. Znajdziesz je na VisitZakopane.
